دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات فارسی و مدرس دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران
چکیده
نماد یکی از پرکاربردترین کارکردهای مجازی زبان است که از رهگذر آن تصاویر زیبایی در شعر آفریده می‌شود. بیشترین کاربرد نماد و تصاویر نمادین در متونی است که محتوای ایده‌آل‌گرایی و کمال‌گرایی دارند. ادبیات انتظار یکی از گسترده‌ترین این حوزه‌هاست. هدف مقالۀ حاضر ضمن مرور بر چیستی تصویر و تصویر نمادین و نیز فرآیند شکل‌گیری آن، بررسی این مؤلّفۀ تأثیرگذار در آفرینش تصاویر سروده‌های انتظار معاصراست. بدنۀ مقاله را واکاوی نماد و تصاویر نمادین از حیث انواع، خواستگاه، ویژگی‌ها و کارکردهای آن با ذکر شواهد بسیاری تشکیل می‌دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد نمادهای به کار رفته در سروده‌های انتظار معاصر، بیشتر در شمار نمادهای خٌردی هستند که غالباً سنّتی، گاهی قراردادی و در مواردی اندک هم شخصی‌‌اند. گروهی از آنها به سهولت دریافت می‌شوند و فهم گروهی دیگر در گرو آشنایی ذهنی مخاطب با ارزش‌های عقیدتی و موضوع مهدویت است. همچنین نتایج گویای آن است که در مقایسه با نمادهای دینی و اساطیری، بیش از نود درصد از نمادهای سروده‌های انتظار، برخاسته از طبیعت‌اند. در حوزۀ ویژگی‌ها و کارکرد تصاویر نمادین، اتّحاد تصویر و محتوا و نیز آگاهی‌بخشی و القای احساسات، عمده‌ترین محور کار شاعران این گونۀ ادبی بوده است.
