1
دکترای زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینای همدان، ایران
2
دانشیار دانشگاه بوعلی سینای همدان، ایران
چکیده
شعر مهدوی از زیرمجموعه‌های شعر آیینی و ولایی به شمار میرود و مضامینی چون انتظار موعود، غیبت، ظهور و حکومت جهانی موعود را دربرمیگیرد. برقراری عدالت پس از فراگیر شدن بی‌عدالتی در دورۀ غیبت از بارزترین مضامین شعر انتظار به شمار میرود؛ چنانکه تقابل دوگانۀ داد و بیداد را به عنوان یک مشخصۀ سبکی در شعر انتظار میتوان بررسی کرد. تقابل‌های دوگانه یکی از مهم‌ترین رویکردهای ساختارگرایی و اصطلاحی کلیدی در نظام زبان‌شناسی است که در فهم معنا و نظام تفکر انسان و اندیشۀ حاکم بر اثر، نقشی بنیادین ایفا میکند. مقالۀ حاضر به بررسی تقابل‌های دوگانه در شعر مهدوی دورۀ قاجار پرداخته است. اشعار مورد بررسی از تذکرۀ انجمن قدس( مجموعه اشعار در مدح حضرت مهدی7) انتخاب شدهاند. تأملی در سروده‌های بیست شاعر عصر قاجار نشان میدهد که تقابل به عنوان یک مشخصۀ سبکی در این سروده‌ها قابل ردیابی است. در پژوهش حاضر، 685 تقابل مورد بررسی قرار گرفته که 7/46 درصد (320 مورد) از نوع واژگانی، 03/15 درصد (103 مورد) از نوع معنایی و 2/38 درصد (262 مورد) از نوع ادبی است. توجه به مسائل دینی و اخلاقی، تأثیر محیط سیاسی اجتماعی عصر، کارکرد زیبایی‌شناختی و پرداختن به آرمانشهر مهدوی از مهم‌ترین عوامل توجه به تقابل‌ها در شعر این دوره است.
