1
کارشناس ارشد ادبیات فارسی، مدرس دانشگاه آزاد اسلامی قم، ایران.
2
دانشیار و عضو هیأت علمی دانشگاه کاشان، ایران.
چکیده
شعر مهدوی از زیرمجموعه‌های شعر ولایی است که در قلمرو شعر آیینی دامنه گستره‌داری دارد. پیشینه شعر مهدوی به بدو پیدایش زبان فارسی (دری) برمی‌گردد که از نام حضرت مهدی4 به عنوان نماد صلح، آرامش و عدل و از نام دجّال، به صورت نمادی برای جنگ، فتنه و پلیدی یاد می‌شده و توصیفات به صورت کلی بوده است.
دفاع از ناموس، جان، اعتقادات، سرزمین و حقوق فردی و اجتماعی، در تمام ملل و جوامع متمدن بشری وجود داشته و سابقه‌ای به قدمت تشکیل اجتماعات بشری دارد. این مقاومت و ایستادگی در برابر ظلم و ستم، سبب ظهور ژانری خاص از ادبیات به نام ادبیات مقاومت شد. بسیاری از آثار بزرگ و شاهکارهای ادبیات جهان، مربوط به ادب مقاومت است. مقاومت و ادب مقاومت در ایران نیز پیشینه‌ای کهن دارد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و شروع جنگ تحمیلی که مقاومت مردم در برابر دشمن را در پی داشت، شعرا نیز در اشعار خود به توصیف صحنه‌های نبرد، دلاوری‌های رزمندگان، شهید و شهادت و... پرداختند و گونه‌ای از شعر مقاومت به نام شعر دفاع مقدس را به وجود آوردند که تا آن زمان در ادب فارسی سابقه نداشت. از جمله ویژگی‌های شعر دفاع مقدس، موضوع انتظار موعود و ظهور حضرت مهدی4 است که در شعر آن دوران، حضوری گسترده دارد.
این نوشتار بر آن ست که با روش توصیفی _ تحلیلی، ارتباط شعر مهدوی و شعر دفاع مقدس و تأثیر آموزه‌های مهدوی بر شعر آن دوران را بررسی کند. همچنین در پی اثبات این فرضیه است که شعر دفاع مقدس همچون شعر مهدوی از زیرمجموعه‌های شعر آیینی به شمار می‌رود.
