1
دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، ایران.
2
استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تهران، ایران.
چکیده
دورۀ قاجاریه یکی از اعصار طلایی شعر مذهبی _ آیینی است. تعدّد شاعران آیینی، آفرینش منظومه‌های مذهبی و پیدایش شاعرانی که منحصراً با موضوع ولایی سخن گفته‌اند، قابل توجه است. در دوران مشروطه نیز این جریان ادامه دارد و در دیوان بسیاری از شاعران این دوره، اشعاری در مدح و رثای پیامبر6 و اهل‌بیت ایشان، به ویژه اشعاری دربارۀ امام حسین7 و واقعۀ عاشورا، مدح و مرثیۀ امام رضا7 و نیز در مدح امام زمان4، دیده می‌شود. شاعرانی که اشعار مهدوی سروده‌اند بسیارند، معروف‌ترین آنان عبارتند از ملک‌الشّعرا بهار، صغیر اصفهانی، فواد کرمانی، مفتقر و میرزا یحیی اصفهانی. در این مقاله به معرفی این افراد و نقد اشعار مهدوی آنان می‌پردازیم. سوالی که مطرح می‌شود این است که تأثیرپذیری شاعران آیینی از وقایع مشروطه و بازتاب باورهای دینی و ولایی در اشعار مهدوی آنان چگونه است؟ برای پاسخ به این سوال، تحلیل محتوا که عبارت است از برجسته ساختن محورها یا خطوط اصلی اشعار، بهترین روش است. از موارد تأثیرپذیری شاعران از انقلاب مشروطه می‌توان مواردی چون مبارزه با خرافات مذهبی، نزاع دینی و تقابل دین و پیشرفت را نام برد. همچنین تمام شاعران آیینی‌سرای این دوره عقاید دینی خود را با صراحت در اشعارشان بیان کرده و از تولّی به خاندان عصمت و طهارت سروده‌اند.
