بازخوانی حکمت هنر فردید و بررسی نسبت آن با هنر انتظار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فلسفه اخلاق دانشگاه قم، ایران.

2 دانشیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم، ایران.

چکیده

سیّد احمد فردید یکی از متفکران شناخته شده ایران است که در حیات فکری خود با طرح واژه‌هایی تازه _ مانند علم‌الاسماء تاریخی، غرب‌زدگی، پریروز و پس‌فردای تاریخ _ کوشید تا وضعیت فکری بشر را در هر سه دورۀ پیشین، کنونی و نهایی تاریخ صورت‌بندی کرده و راه ایصال به حیات مطلوب را به مخاطب خود نشان دهد. در جهانی که فردید ترسیم می‌کند، هنر اگر حجاب عصر را در نوردد و بر تعیّنات دست و پاگیر انسان‌محورانه(نهیلیستی یا نفسانی) غلبه کند، دریچه‌ای را به بهشت پریروز تاریخ خواهد گشود و معبری را به سوی پس‌فردای آرمانی بشر هموار خواهد ساخت. با این حال به نظر می‌رسد که حکمت مورد نظر فردید که با میراث حکمی و عرفانی همنواست، در عین استحکام و اعتبار، هم از منظر فلسفی و هم از منظر هنری قابل نقد و تعدیل است. اگر این اندیشه در عین رعایت حریم گفتمانی خود، مدّعایش را متواضعانه‌تر بیان می‌کرد و با سایر امکانات حیات بشر به ستیزی تنگ‌نظرانه بر نمی‌خاست، می‌توانست به نیاز وجودی و معنوی بشر پاسخ دهد و حیات انسان را انسانی‌تر سازد. همچنین به نظر می‌رسد فردید نتوانسته مبانی و روش ارائه تفکر خود را با اندیشه انتظار شیعی همراه کند و از این رو در ترسیم چشم‌اندازی از هنر انتظار نیز موفق نبوده است.

کلیدواژه‌ها