1
دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه بوعلی سینای همدان، ایران.
2
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه بوعلی سینای همدان، ایران.
چکیده
از درون‌مایه‌‌های اصلی شعر انتظار، تقابل خیر و شر، آرمان و واقعیت، و پیروزی حق بر باطل است؛ از این رو انواع تقابل‌های دوگانه را به عنوان یک مشخصه‌ی سبکی در این سروده‌ها می‌توان بررسی کرد. تقابل‌های دوگانه از مهم‌ترین رویکردها در ساختارگرایی است که در فهم نظام تفکر انسان و اندیشه‌ی حاکم بر اثر، نقشی بنیادین ایفا می‌کند. در شعر انتظار، به دلیل بحث از ارزش‌ها و ضدارزش‌ها، تقابل‌ها سلسله‌مراتبی و پلکانی هستند؛ بدین معنی که همواره یک جزء، برتر از جزء دیگر پنداشته می‌شود. در شعر معاصر، ورود مضامین انقلابی و حماسی و موضوعاتی چون نبرد خیر و شر و دادخواهی و ظلم‌ستیزی موجب شد کاربرد تقابل‌های دوگانه در شعر انتظار افزایش یابد. انواع این تقابل‌ها را در چند دسته‌ی کلّی می‌توان بررسی کرد: 1. حضور و غیبت (مستوری/ پیدایی، یعقوب/ یوسف و... )؛ 2. حق و باطل (فرعون/ موسی، سلیمان/ دیو و ...)؛ 3. نور و ظلمت (آفتاب، ماه، ستاره و .../ شب و سایه)؛ 4. عدل و ظلم؛ 5. آرمان‌شهر و ضد آرمان‌شهر (حال/ آینده، هست‌ها/ بایدها و...)؛ 6. نقصان و تکامل (عصیان و گناه/ توبه...). در مقاله‌ی حاضر، مفاهیم فوق در شعر انتظار، به شیوه‌ی توصیفی _ تحلیلی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
